Vraag een gemiddelde econoom die het niet met die zwartkijkers van de secular stagnation eens is waarom niet, en je weet zeker dat er één argument met stip bovenaan zal staan: technologische vooruitgang. De zelfsturende auto, de opmars van genetisch gemodificeerde gewassen, de quantum computer: volgens de techno-optimist staan we aan de vooravond van een aantal grote technologische revoluties. Hiermee zal de huidige periode van lage productiviteit al snel tot een tijdelijke en onbeduidende dip worden teruggebracht.
Zelfsturende auto’s
Neem zelfsturende auto’s als voorbeeld. De productiviteitswinst die daarmee te behalen valt, is zonder enige twijfel immens. Niet langer zullen we onproductief in onze auto’s zitten, nooit meer zullen we in een file staan en trucks rijden zonder te stoppen van Rotterdam naar Zuid-Italië. Auto’s kunnen sneller en dichter op elkaar rijden, er wordt veel effectiever gebruik gemaakt van asfalt, terwijl ongelukken tot het verleden behoren. Ik heb er nog geen gedegen studies over gelezen, maar het zou mij niet verbazen als de besparingen voor alleen Nederland al snel in de miljarden euro’s per jaar kunnen lopen. Met zoveel voordelen, is het niet zozeer de vraag wanneer de eerste zelfrijdende auto’s op onze snelwegen worden toegelaten, maar eerder hoe lang het nog duurt voordat het wettelijk verboden wordt om zélf een auto te besturen. Als je dat beeld onderschrijft, dan lijkt de angst voor een langdurige stagnatie misplaatst, toch?
Truckers?
Er is alleen een keerzijde. Wat te doen met al de truckers, de Uber-rijders en de buschauffeurs? En wat te denken van de verloren werkgelegenheid bij de wegwerkers, de garagehouders en schadeverzekeraars? Welke banen gaan deze mensen krijgen?
Hier komt pas echt het onderscheid tussen techno-optimisten en doemdenkers naar voren. De techno-optimist valt hierbij terug op het historische patroon, waarbij de teloorgang van banen in de ene sector (industrie) wordt opgevangen door de opkomst van de andere (diensten). Wat de nieuwe rol voor de werkloze buschauffeur zal worden, weet de optimist ook niet direct, maar is het niet zo dat 10% van alle banen die nu bestaan, 5 jaar geleden nog niet bestonden?
Dan de zwartkijkers. Ook zij verwachten wel degelijk voortschrijdende technologische vooruitgang, maar hier wordt de vraag gesteld of die ten goede zal komen aan iedereen. Denk aan de zelfrijdende auto: wie gaat er van profiteren? Door de steeds verdergaande automatisering bestaat het risico dat een kleine elite al de productiviteitsvruchten plukt, terwijl de middenklasse structureel wordt uitgehold. In dit scenario valt secular stagnation wel degelijk te rijmen met voortgaande technologische vooruitgang.
Dat technologische vooruitgang noodzakelijk is om aan secular stagnation te ontsnappen, betwist volgens mij niemand. Noodzaak is echter geen garantie. Op dit moment wordt technologische vooruitgang door de optimisten te veel als een onfeilbaar wondermiddel gepresenteerd. Dit komt de discussie wat mij betreft niet ten goede.
(origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 27 augustus 2014)
Filed under: column, Financieele Dagblad
