Ellende! Twee weken geleden publiceerden vier economen (Bloom, Jones, Van Reenen en Webb) een onderzoek met een pijnlijke conclusie: het kost steeds meer moeite om productiviteitswinst te behalen. Moore’s Law wordt hierbij als voorbeeld aangehaald. Om de tweejaarlijkse verdubbeling van rekencapaciteit te bewerkstelligen hebben we momenteel 18 keer zoveel onderzoekers nodig dan in 1970. En het is niet alleen IT, ook in de agrarische sector en gezondheidszorg, overal kost het meer moeite om nog productiviteitsgroei te behalen, met alle negatieve gevolgen van dien. Het laaghangende fruit is geplukt en het zal steeds moeilijker worden om nog verder te groeien.
Productiviteitsgroei van economen?
Mijn eerste reactie? Dat het in elk geval een onderzoek is dat zijn eigen conclusie onderstreept. Dat we tegenwoordig vier auteurs nodig hebben om te ontdekken dat er zoiets als afnemende meeropbrengsten bestaat, kan toch moeilijk op een hoge productiviteitsgroei onder economen duiden. Laten we eerlijk wezen: ik neem toch aan dat niemand verwacht had dat Moore’s law in stand gehouden kon worden met een ongewijzigde researchinspanning? Dat we de landbouwproductiviteit eindeloos konden oprekken door elke keer meer kunstmest te gebruiken? Uiteraard niet. Door naar specifieke, bestaande productieprocessen te kijken, weet je op voorhand dat je tot deze conclusie komt.
De wet van afnemende meeropbrengsten gold ook al ver voor de industriële revolutie, maar heeft deze revolutie uiteraard niet weten te voorkomen. De productiviteitswinst die de afgelopen jaren behaald is op het gebied van bijvoorbeeld genetische modificatie met de introductie van de CRISPR techniek valt moeilijk te ontkennen. We zullen er nog jaren de vruchten van plukken. Sneller, goedkoper en vele malen efficiënter. De echte grote productiviteitssprongen vinden vaak plaats door de opkomst van een nieuwe productietechniek, niet door het eindeloos verder verfijnen van een bestaand proces.
Nu noemen de auteurs dat punt overigens zelf ook. Ook op macro-economisch niveau ontwaren ze echter dezelfde negatieve trend. Om dit te laten zien nemen ze de totale uitgave van R&D in de VS en delen dat door het gemiddelde salaris van een afgestudeerde. Dit levert een proxy op van het aantal onderzoekers in de VS. De stabiele stijging die deze maatstaf laat zien, staat in schril contrast met de ontwikkeling van de productiviteitswinst van de Amerikaanse economie. Conclusie: ellende!
Veel hangt hierbij af van wat er precies onder R&D wordt geschaard. Zo bestaat een deel van de R&D bestedingen uit de entertainmentindustrie, zoals films en boeken. Hogere productiviteitswinst levert het wellicht niet op, maar onze welvaart is er wel degelijk mee gediend. En wat te denken van R&D bestedingen in biotech? Een nieuw medicijn tegen aderverkalking, hoe komt dat eigenlijk terug in de productiviteitcijfers? Kortom, met die ellende valt het allemaal nog wel mee.
(origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 25 september 2017)
Filed under: column, Financieele Dagblad
