Mijn vriendin, levenspartner en de moeder van onze kinderen — we zijn niet getrouwd en ook na 35 jaar heb ik nog steeds moeite om over ‘mijn vrouw’ te spreken — raakte onlangs in een discussie verzeild over de prijs van soep. Wij zijn lid van een tuinvereniging, waar mijn vriendin een paar keer per jaar als soepmaker optreedt. Op dagen van algemene tuindienst krijg je voor €2,50 een stevige kop soep met brood en roomboter. Die prijs is voornamelijk bedoeld om de kosten van de soep te dekken, waarbij het restant van het geld ten goede komt aan de vereniging. De soepmakers krijgen zelf niets, de ingrediënten komen deels uit de tuin, dus over het algemeen wordt de vereniging er zeker niet armer van. Soep door en voor vrijwilligers dus.
U raadt al waar dit naartoe gaat: onlangs stelde iemand voor om de prijs van de soep te verhogen. Waarom dan, was de vraag. Gestegen energiekosten, riep er een, hogere voedselprijzen, zei een ander. Hoeveel geld houden we eraan over, wilde mijn vriendin vervolgens weten, waarop men het antwoord schuldig bleef. De term graaiflatie werd geloof ik niet gebruikt, maar dat het niet aan de stijgende lonen kon liggen, daar was iedereen het wel over eens. Dat er geen harde berekening aan de voorgestelde prijsverhoging ten grondslag lag, was eveneens duidelijk. Brood en boter zijn weliswaar in prijs gestegen, maar hoeveel dit nou precies doorwerkte in de totale kosten van de soep bleef ongespecificeerd. Het was eerder een gevoelskwestie: alles wordt duurder, dus de prijs van de soep kon moeilijk achterblijven.
Inflatie is zelden een wetenschap
Het voorbeeld geeft volgens mij aan hoe inflatie in werkelijkheid werkt. Dat producenten nauwgezet berekenen wat hun kosten zijn, hoeveel de lonen zullen stijgen en dat ze er dan ook nog eens bewust mee bezig zijn in hoeverre de winstmarges kunnen worden opgekrikt, komt volgens mij slechts in een handjevol gevallen voor. De wereld is onzeker, je verhoogt je prijzen met een vast bedrag en over een jaar blijkt pas of het genoeg was of niet. Iedereen doet het, dus wat is de downside om de kudde te volgen? Het is volgens mij de perceptie die hierin de hoofdrol speelt, de verwachting, en veel minder de harde data.
Probleem is alleen dat als iedereen zo werkt, inflatie een moeilijk uit te roeien probleem kan worden. Ik snap dus prima waarom DNB-president Klaas Knot eerst de overheid, dan de vakbonden en vervolgens het bedrijfsleven ter verantwoording roept ten aanzien van inflatie. Als we allemaal ons gedrag aanpassen, lost de inflatie vanzelf op.
Na wat discussie hebben we bij de tuinvereniging het goede voorbeeld gegeven: de prijs van de soep is dankzij mijn vriendin dit jaar niet verhoogd.
(Origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 28 juni 2023)