Zijn bedrijven nou het slachtoffer of de oorzaak van de huidige hoge inflatie? Over de afgelopen zes maanden — de periode waarin we geconfronteerd werden met de onverwachte inflatiestijging — heb ik aanhangers van beide standpunten het woord zien voeren.
Team Slachtoffer had hierbij een ruime keuze aan argumenten. Zo werd het bedrijfsleven achtereenvolgens geconfronteerd met hogere stookkosten, oplopende vervoerskosten, stijgende grondstoffenkosten, een gebrek aan essentiële onderdelen en het gebrek aan personeel. Want of je nou in de VS of Europa je oor te luisteren legde, (goed) personeel was plotseling niet meer te vinden. Alleen door een hoger loon te bieden konden vacatures gevuld worden, waardoor ondernemingen met een verdere kostenstijging werden geconfronteerd. Het bedrijfsleven, zo hield Team Slachtoffer ons voor, kwam van alle kanten onder druk te staan, en dat net op het moment dat we in de herstelfase na corona waren beland.
Krokodillentranen, aldus het andere kamp, Team Marktmacht. Inflatie is niets anders dan prijzen die worden verhoogd en wie zijn het die dat doen? Toch zeker niet de consumenten, maar het bedrijfsleven. Daarmee staan bedrijven per definitie zwak in hun standpunt slachtoffer te zijn. In het beste geval fungeerde het bedrijfsleven slechts als doorgeefluik, maar kamp Marktmacht heeft zelfs daar zo zijn twijfels over. Bloomberg-columnist Nir Kaissar publiceerde enige maanden geleden een opiniestuk waarin hij stelde dat de winstmarges van de beursgenoteerde bedrijven eigenlijk alleen maar verder waren opgelopen, een boodschap die Isabel Schnabel van de ECB vorige week min of meer herhaalde in een speech. De grafiek die bij deze tekst hoorde liet duidelijk zien dat winst tot aan het vierde kwartaal van 2021 een bron van inflatie was en dat het bedrijfsleven dus zeker geen neutraal doorgeefluik was.
Wie heeft er gelijk?
Dus welk kamp heeft gelijk? Niet geremd door al te veel kennis van de onderliggende data, vermoed ik dat het antwoord best wel eens ‘beide’ zou kunnen zijn. In hoeverre een bedrijf in staat is om in het huidige klimaat naast oplopende kosten ook nog eens een margeverhoging door te rekenen, hangt in sterke mate af van de marktmacht van het bedrijf. De grote, (vaak) beursgenoteerde bedrijven hebben handig ingespeeld op de opgekropte consumentenvraag, die na het wegvallen van de meeste covidbeperkingen is vrijgekomen. Dankzij de relatieve grootte van deze laatste groep, duikt deze trend ook in de brede macrostatistieken op. Dat doet echter geen recht aan het leed van de kleinere bedrijven met een beperktere slagkracht. De kans is groot dat die inderdaad het slachtoffer zijn geworden van de onverwachte kostenstijgingen.
(Origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 18 mei 2022)