Onlangs werd ik door een pensioenfonds gevraagd een aantal alternatieve scenario’s voor de toekomst te schetsen. Die mochten ‘best extreem’ zijn, om de toehoorders te prikkelen.
Nu is het onder normale omstandigheden al vrij gemakkelijk een aantal scenario’s voor de toekomst te verzinnen, maar heden ten dage lijkt er aan inspiratie al helemaal geen gebrek. Militaire escalatie, stagflatie, populisme, cybercrimes, milieurampen, een schuldencrisis, cryptogekte: je hoeft de krant maar open te slaan en de zeven plagen springen tegenwoordig van de bladzijdes af. Hoe voorkom je nu dat je vervalt tot het schetsen van wellicht spannende, maar niet heel erg waarschijnlijke scenario’s?
Mijn oplossing was om niet in specifieke scenario’s te denken, maar een aantal onderliggende trends te schetsen, die op hun beurt ten grondslag kunnen liggen aan extreme scenario’s. Ik noem hier vier langetermijntrends waarbij we momenteel (mogelijk) op een kantelpunt zijn aanbeland.
Vier trends die op een kantelpunt zijn beland
De eerste daarvan is het einde van globalisering, in brede zin. Hierbij kun je denken aan de economische strijd tussen de VS en China, het afsluiten van Rusland van het financiële systeem, de wens om ‘noodzakelijke’ producten zoals halfgeleiders weer binnen eigen landsgrenzen te produceren, tot de opkomst van het nationalisme aan toe. Deglobalisering stond aan de wieg van de Grote Depressie in de jaren dertig en nationalisme aan die van WO II, dus het kost weinig moeite hier een zwartgallig scenario te schetsen.
De tweede is de structurele draai die we op de arbeidsmarkt zien. Door vergrijzing in Europa en China en het wegvallen van de groei in de beroepsbevolking in de VS, zal arbeid schaars worden. Gaat dit leiden tot een herverdeling van de koek en wat zijn de gevolgen voor de financiële markten als een steeds groter deel van de gepensioneerde wereldbevolking begint te ontsparen? Ook hier kun je met weinig moeite tot extreme uitkomsten komen.
Dan hebben we de uitdaging van het herinrichten van onze energiehuishouding richting duurzame energie. Wellicht leidt het tot een technologische doorbraak waar we nog jaren de vruchten van plukken, maar minder gelukkige scenario’s met hoge economische schade en een stijging van inflatie zijn zeker ook denkbaar.
De vierde trend is de geïntegreerde fiscaal-monetaire beleidsreactie die we de laatste jaren zagen. Dat bleek tijdens de pandemie een effectieve vorm van crisismanagement, maar de uitkomst is wel dat er veel meer (staats)schuld in de wereld is en dat de invloed van centrale banken alleen maar verder is toegenomen, met alle gevolgen van dien.
Het meest extreme? Ik weet het niet hoor, maar misschien is dat wel het scenario waarin we de komende vijf jaar terugkeren naar gemiddelde groei, lage inflatie en nette rendementen in financiële markten.
(Origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 04 mei 2022)