Waarom hebben we eigenlijk groei nodig? Het was een vraag die een vriend mij stelde, nadat ik hem getracht had uit te leggen waarom centrale banken – ondanks de negatieve rentevergoeding –miljarden aan obligaties kochten. Omdat dat volgens hen tot groei leidt, was mijn weinig overtuigende antwoord geweest. Waarop hij dus terugkwam met de vraag waarom we eigenlijk moesten groeien.
De vraag is al vaak gesteld en al even vaak beantwoord. De argumenten tégen groei – belasting van het milieu, destructieve boom-bust cycli, negatieve rentes – zijn duidelijk, dus dat roept de vraag op waarom we dan toch op die groei blijven hameren. In één column kun je een dergelijke vraag onmogelijk beantwoorden, dus neem ik het onderwerp in een aantal columns onder de loep. Waarom groei?
Een eerste voor de hand liggende reden is dat de te verdelen taart door groei een stuk groter geworden is. Was de wereldeconomie de afgelopen 200 jaar niet gegroeid, dan was het gemiddelde inkomen per burger momenteel vergelijkbaar geweest met dat van een ontwikkelingsland. Uiteraard waren er een paar rijken geweest die het qua leefcomfort niet slecht hadden gehad, maar het gros van de mensen zou in bittere armoede leven. Hoewel dit argument zonder meer correct is en voor veel ontwikkelingslanden ook nog steeds zeer actueel is, kun je je afvragen of het voor het Westen nog steeds steekhoudend is. Hebben we hier niet al genoeg producten en comfort? Het is een vraag die door iedereen anders beantwoord zal worden, maar duidelijk is wel dat er sprake zal zijn van de wet van afnemende meeropbrengsten: de sprong van een plaggenhut naar een arbeiderswoning is groter dan van een twee-onder-één-kap naar een vrijstaand huis. Als de (milieu)kosten van groei gelijk blijven, betekent dit dat de relatieve kosten-batenanalyse voor groei gedurende de tijd verslechterd is. Groei als doel op zich lijkt dan niet wenselijk.
Verdeling makkelijker?
Een tweede argument voor groei is dat het de verdeling van de taart makkelijker zou maken. Als de taart niet meer groeit, betekent dat de winst van de ene persoon per definitie ten koste moet gaan van iemand anders. Steve Jobs gunnen we zijn miljarden, maar van wie zijn die afkomstig in een wereld zonder groei? Een interessante vraag, dat zeker, maar geen overtuigend argument voor groei. We hebben de afgelopen dertig jaar in de Westerse wereld toch nog aardig wat groei gezien en dat heeft nou niet bepaald tot een betere verdeling van de koek geleid. Groei biedt wat dat betreft geen enkele garantie op een grotere rechtvaardigheid.
Meer ruimte heb ik niet meer: volgende week sta ik stil bij het argument van technologische vooruitgang en de noodzaak van groei om de bevolking aan het werk te houden.
(origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 15 augustus 2016)
Filed under: column, Financieele Dagblad
