Ook zo benieuwd wat het nieuwe jaar ons gaat brengen? Als ik zo de verschillende outlooks doorblader, belooft 2019, in navolging van 2018, geen feest te worden. De centrale thema’s lijken onzekerheid en volatiliteit te zijn. Onzekerheid ten aanzien van politiek (brexit, Trump, Italië, Europese verkiezingen), onzekerheid over het groeimomentum (van een synchrone groeiversnelling eind vorig jaar naar een synchrone groeivertraging?) en onzekerheid ten aanzien van de financiële markten (overwaardering, te veel schuld, en die centrale banken die het feestje verstoren door de liquiditeitskraan dicht te draaien).
‘Dat ik nog nooit een outlook heb gezien met de boodschap “de rust zal weerkeren”, isveelzeggend’
De klassieke manier om dit samen te vatten is dat er momenteel sprake is van limited visibility. Dat dit zich in hogere volatiliteit zal gaan vertalen is vervolgens een inkoppertje.
Op zich valt er voor die verwachting van hogere volatiliteit zeker wat te zeggen. Om nog maar eens een Engelse term te gebruiken: volatility begets volatility. In gewoon Nederlands: historisch gezien zijn periodes van hoge volatiliteit geclusterd en niet evenwichtig door de tijd verdeeld.
Zo lag de volatiliteit op de aandelenmarkten in de periodes 2000-2003 en 2007-2010 vrij consequent boven het langdurig gemiddelde, terwijl je in de periodes 2004-2007 en 2017 de spreekwoordelijke speld kon horen vallen. Deze clustervorming is een direct gevolg van de ‘kuddementaliteit’ die je in de financiële markten ziet, waarbij misplaatst optimisme tot een overwaardering van markten leidt. De eerste daling wordt daarbij doorgaans nog als een tijdelijke correctie gezien, maar bij de tweede tik brokkelt het sentiment verder af, waarmee de voedingsbodem voor de daaropvolgende koersdalingen is gecreëerd.
De eerste tik vond in februari van 2018 plaats, de tweede in de herfst van het jaar, dus dat 2019 met een ongelukkig sentiment start, zal niemand ontkennen.
De weg van de minste weerstand
Dat neemt niet weg dat hogere volatiliteit voorspellen ook wel een beetje de weg van de minste weerstand is. Is de volatiliteit laag, dan moet hij wel oplopen, is hij hoog, dan zal de clustervorming tot een verdere stijging leiden. Dat ik nog nooit een outlook heb gezien met de boodschap ‘de rust zal weerkeren’, is wat dat betreft veelzeggend.
En laten we vooral niet vergeten hoe lang een jaar precies is. 2016 was ook een jaar waarin hogere volatiliteit voorspeld werd. De teloorgang van de olieprijs en de onrust op de Chinese financiële markten zorgden inderdaad voor een zeer volatiele start van het jaar, maar gedurende de laatste twee maanden was de markt de rust zelve. De S&P 500 steeg dat jaar per saldo met 9,5%. Al met al wens ik u al het beste voor 2019.
(Origineel gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 19 december 2018)